آشنایی با استاندارد فولاد ساختمانی


در ابتدا شاید بد نباشد به این پرسش پاسخ دهیم که فولاد چیست؟ فولاد یا پولاد آلیاژ آهن با ترکیبات دیگر است که کربن از مهم‌ترین آنهاست. با توجه به تنوع بالای فولادها و کاربرد وسیع آنها در زندگی بشر، تولیدکنندگان فولاد و موسسات استاندارد مختلف ، روش‌ها و استانداردهای گوناگونی برای دسته بندی و نام‌گذاری آنها ارائه داده اند که از آن جمله می‌توان به استانداردهای زیر اشاره نمود:

ASTM (American Society for testing & materials , AISI (American iron & Steel) , SAE (Society of automotive engineers) , DIN (Deutsches Institut fur Normung) , JIS (Japanese industrial standards)  , BS (British Standard) , GOST , AFNOR و …

با تمام این‌ها، از میان تمامی استانداردهای موجود، دو استاندارد آلمانی DIN و آمریکایی AISI/SAE در ایران بیش از سایرین متداول می باشد.

آشنایی با عدد استاندارد فولاد

عدد استاندارد فولاد یک عدد پنج رقمی مانند 1.2323 است که در آن، عدد سمت چپ گروه اصلی ماده را نشان می دهد که برای فولادها این عدد ۱ می باشد. دو رقم بعدی به ترکیب شیمیایی فولاد اشاره دارد و دو رقم آخر نیز صرفا شمارنده بوده و نشان دهنده مفهوم خاصی نیست.


استاندارد آلمانی

در استاندارد آلمانی DIN علاوه بر عدد استاندارد، برای هر نوع فولاد یک نماد استاندارد نیز وجود دارد که ترکیبی است از حروف و اعداد که عموما نشان دهنده ترکیب شیمیایی و در برخی موارد بیانگر میزان استحکام کششی فولاد مربوطه است. برای نماد فولادهای ساختمانی معمولی ابتدا دو حرف St و سپس مقدار حداقل استحکام کششی نهایی بر حسب کیلوگرم بر میلی‌متر مربع ذکر می شود؛ مانند آلیاژ فولادی St37  که نشان دهنده فولاد ساختمانی معمولی با حداقل استحکام کششی ۳۷ کیلوگرم بر میلیمتر مربع یا ۳۷۰ مگاپاسکال می باشد. برای نامگذاری سایر انواع آلیاژ های فولادی از ترکیبی از حروف و اعداد که نشان دهنده درصد کربن و درصد فلزات آلیاژی است، استفاده می شود.

برای فولادهای کربنی ابتدا حرف C و سپس مقدار کربن بر حسب صدم درصد ذکر می شود؛ مانند C45 که فولاد کربنی با ۰٫۴۵ درصد کربن می باشد.

برای فولادهای کم آلیاژ ابتدا مقدار کربن بر حسب صدم درصد و سپس مقدار درصد آلیاژ های غالب به ترتیب عنوان می شود. وقتی برای عنصری عددی ذکر نشده باشد به معنای ناچیز بودن آن عنصر آلیاژی است مانند ۴۱CrMo4 که نشان دهنده وجود ۰٫۴۱ درصد کربن، یک درصد کروم و درصد ناچیزی مولیبدن است. لازم به توضیح است که در فولادهای کم آلیاژ، درصد عناصر آلیاژی که در نماد استاندارد آمده باید بر ضریب خاصی تقسیم شود که برای هر عنصر متفاوت می باشد.


استاندارد آمریکایی

در استاندارد آمریکایی تمامی آلیاژهای فولادی با یک عدد چهار رقمی شناخته می شوند. در این روش نامگذاری، اولین عدد سمت چپ، معرف گروه فولاد؛ دومین عدد، نشان دهنده درصد تقریبی عنصر آلیاژی اصلی و دو رقم آخر نیز بیانگر مقدار کربن بر حسب صدم درصد می باشد.

بر اساس استاندارد فولاد ساختمانی ایالات متحده، می‌توان انواع فولاد را در چند دسته متفاوت جا داد که عبارتند از: فولادهای کربنی، فولادهای کم آلیاژ مقاومت بالا، فولادهای مقاوم در برابر خوردگی با آلیاژ کم و مقاومت بالا، فولادهای آلیاژی آبدیده و فولاد آهنگری شده.